In oktober 2020 zijn we begonnen met een serie over hoe je een traumageïnformeerde leraar kunt worden en we gaven een lijst met tips daarvoor. Een belangrijke aspect van de boodschap was dat dit van de leraar een mentaliteitsverandering vergt. Onze tips zijn echter geenszins een reeks instructies. Ongunstige ervaringen in de kindertijd (ACE’s) en toxische niveaus van stress kunnen de normale ontwikkeling van het kind beïnvloeden en de cognitieve functies en emotionele regulering van het kind in gevaar brengen. Positieve ervaringen in het onderwijs en een zorgzame verzorger of docent kunnen een bufferend effect hebben op de hoeveelheid stress die een kind ervaart; daardoor ontstaat de mogelijkheid trauma te voorkomen en zelfs te genezen.
Deze week zullen we enkele veel voorkomende mythes bespreken over traumageïnformeerd onderwijs.
- “Traumageïnformeerd onderwijs gaat over het repareren van kinderen.”
Dat is een veel voorkomende misvatting. Traumageïnformeerde benaderingen in de gezondheidszorg of het onderwijs (en in het algemeen, eigenlijk) gaan niet over mensen repareren. Het gaat erom dat je je ervan bewust bent dat je in contact bent met iemand die te maken had of heeft met toxische stress en trauma. We hoeven niet per se de achtergrond van de student te kennen om interventies te starten. Kinderen hoeven niet gerepareerd te worden. Kinderen kunnen veerkrachtig worden; ze kunnen strategieën en technieken leren om met trauma om te gaan. Het is onze taak als volwassenen om hun de strategieën te leren die nodig zijn om die veerkracht op te bouwen, om hun hoop te geven, niet om ze te repareren.
- “Traumageïnformeerd onderwijs betekent dat er geen grenzen zijn in de klas. De studenten zullen geen gevolgen ondervinden van hun ongepaste gedrag.”
Integendeel eigenlijk! Traditionele disciplineringsmethodes die gebruik maken van straf, beloning, afgedwongen gehoorzaamheid en opgelegde consequenties impliceren dat kinderen zich nu eenmaal misdragen en dat ze opzettelijk doen. Het idee is dat het gedrag op zichzelf staat en dat kinderen moeten worden overgehaald of gedwongen om passend gedrag te vertonen. Traumageïnformeerde praktijken zijn bedoeld om relaties en onderlinge verbinding te bevorderen. Wanneer kinderen zich veilig voelen bij de volwassenen om hen heen, worden ze sociaal vaardig, vreugdevol creatief en constructief coöperatief voor individuele en gedeelde doelen. Voor jou als leraar zal dit enorm behulpzaam zij bij het tot stand brengen van een groepsdynamiek waarin alle kinderen in de klas zich gemotiveerd voelen om te proberen hun leerdoelen te bereiken.
Dit betekent niet dat je nooit zult hoeven ingrijpen als leerlingen ongepast gedrag vertonen. Traumagericht reageren betekent dat je in zo’n geval eerst het incident observeert (wat gebeurt er?). Daarna vraag je je af wat er is gebeurd voordat het ongepaste gedrag plaatsvond (waardoor het werd getriggerd?). Vervolgens denk je na over de consequenties die het zou moeten hebben (hoe kan ik dit corrigeren?).
- “Traumageïnformeerd raken betekent dat ik veel tijd moet investeren om nieuwe theorieën en benaderingen te leren en dat ik mijn hele manier van lesgeven moet herzien. Daar heb ik geen tijd voor!”
De kern van traumagerichte benaderingen is reageren met mededogen en vriendelijkheid. Voor traumageïnformeerd onderwijs betekent dit dat je op alle leerlingen reageert vanuit begrip en empathie. Veel traumagerichte professionals zeggen dat ze, zodra ze eenmaal aan deze benadering werden blootgesteld, alles door een traumalens begonnen te zien. Veel van de gedragingen die ze observeerden, die soms ongepast of onverklaarbaar leken, waren nu begrijpelijk. Ze leerden te zien dat gedrag voortkomt uit een emotie en dat de emotie een weergave is van een onderliggende (meestal onvervulde) behoefte. Het lezen van boeken en artikelen en jezelf blootstellen aan op traumagerichte theorieën en praktijken wordt aangemoedigd voor je professionele ontwikkeling. De kernelementen van deze benadering onthouden en door je traumalens kijken, zijn hulpmiddelen waarvoor je niet veel hoeft te lezen; die vragen vooral veel oefening.
- “Ik kan niet in mijn eentje traumageïnformeerd werken! We hebben een aanpak nodig waarbij de hele school betrokken is. Verandering komt van bovenaf.”
Al deze informatie klinkt misschien overweldigend, vooral als je in een onderwijsomgeving werkt die nog geen traumagerichte benaderingen hanteert. Steun krijgen van je collega’s en zelfs de schoolleiding zou natuurlijk de ideale situatie zijn. Traumagerichte scholen bieden training aan hun personeel (van de leraar tot de schoolbuschauffeur of de conciërge). Ze hebben speciale ruimtes waar leerlingen en studenten terecht kunnen voor zelfregulatie en stress afreageren en ze hebben meubilair en decoraties of planten die helpen bij het tot rust brengen van het zenuwstelsel. In een dergelijke setting is de cultuur van de hele school erop gericht geregeld contact met elkaar te hebben. Leraren bespreken met regelmaat incidenten die ze hebben meegemaakt en hoe ze reageerden; ze geven elkaar feedback over wat ze goed deden en wat ze in de toekomst kunnen veranderen. Als je toevallig de enige leraar bent die al over deze kennis beschikt, dan is het goed om te onthouden dat je nog steeds een enorm, levensreddend verschil kunt maken voor individuele leerlingen. Om meer impact te creëren van traumagerichte benaderingen van jouzelf en je school, kun je misschien het bewustzijn onder je collega’s vergroten, een vertrouwde en enthousiaste of traumageïnformeerde collega vragen je te helpen en met je in gesprek te blijven, of manieren bedenken waarop je dit bij de schoolleiding kunt introduceren. Een manier daarvoor zou kunnen zijn om ze in contact te brengen met ACE Aware NL.
- “Ik ben geen therapeut. Ik ben maar een leraar! “
Je hebt gelijk! Je bent geen therapeut en er wordt ook niet van je gevraagd om psychische aandoeningen te diagnosticeren of te behandelen. Jouw rol kan echter net zo belangrijk zijn in het leven van een kind. Er zijn zoveel kinderen die jij kunt bereiken voordat ze ooit een therapeut zien! Zoals wel wordt gezegd: ‘Je hoeft geen therapeut te zijn om een therapeutisch effect te hebben!’ Je zou degene kunnen zijn die als volwassene het kind bufferende bescherming biedt tegen toxische stress. Dit betekent niet dat je je leerling op languit op een sofa zijn levensproblemen laat vertellen. Wat het wel zou kunnen betekenen is dat je het kind bij school- en klassenactiviteiten betrekt en dat je het laat kennismaken met onderwerpen die therapeutisch kunnen zijn voor iemand die met tegenslag te maken heeft (zoals kunst, toneel of rollenspellen). Het zou kunnen betekenen dat je voor alle leerlingen lesmaterialen kiest die hoop en veerkracht bieden. Het betekent ook dat je, wanneer je de noodzaak ziet om ze te ‘disciplineren’, je traumagerichte lens gebruikt. (We komen volgende week terug op het aspect van ‘discipline’ of straf.) Zoals je ziet, verschilt je werk als traumagerichte opvoeder niet significant van het werk dat je nu misschien doet. Het gaat om je aanpak en je basale aannames: díe zijn verschoven bij een traumagerichte benadering.
- “We moeten de individuele ACE-score van elke leerling kennen om op de juiste manier te kunnen reageren en één-op-één met die specifieke leerling te werken.”
Je hoeft de individuele ACE-score van een leerling niet te kennen om je lesmethoden op dat specifieke kind af te stemmen. Robert Anda, een van de onderzoekers van de oorspronkelijke ACE-studie, heeft net als veel andere wetenschappers al vaak gesproken over de vraag of de ACEs-vragenlijst al dan niet nuttig is als diagnostisch hulpmiddel. Hoewel de vragenlijst door zijn eenvoud erg aantrekkelijk lijkt, laat deze contextuele informatie weg, zoals onder andere de positieve ervaringen die het kind ervaart naast de negatieve. Dit worden Positive Childhood Experiences (PCE’s) genoemd. Dit is een onderwerp waar we volgende week op ingaan.
Er zijn veel terreinen waarop je werk een wezenlijk invloed kunt hebben op het leven van een kind. Hopelijk heeft dit blog wat meer licht kunnen werpen op hoe jouw traumagerichte onderwijsaanpak een wereld van verschil kan betekenen voor een kind!