Ze zit nog geen vijf minuten bij me op de bank als de tranen al over haar wangen biggelen. Het is een opluchting voor haar om de stap naar mij te hebben gezet, maar het is ook ingewikkeld. Ze heeft er nog met niemand over gesproken dat ze naar mij zou gaan. En dat niet alleen: ook over veel van de dingen die ze aan me wil voorleggen, heeft ze nog met niemand gepraat. Er komen moeilijke gedachten op over wat te zeggen als ze hier ‘betrapt’ zal worden, zelfs terwijl ze weet dat er niks te ‘betrappen’ valt. Ze overweegt er thuis voorlopig maar niet het gesprek over aan te gaan, zelfs terwijl ze weet dat dit vroeg of laat onvermijdelijk zal zijn. Ze bereidt zich alvast voor op ruzie over de keuze om therapeutische ondersteuning te zoeken, zelfs terwijl ze weet dat dat de enige manier is waarop ze de komende tijd meer rust in zichzelf zal kunnen gaan vinden, want ze kan de last in haar eentje niet meer dragen. Ze voelt hoe er meer en meer dingen spaak beginnen te lopen in haar innerlijk, hoewel het er aan de buitenkant allemaal aardig uitziet. Ze vertelt, aan het begin van ons gesprek nog wat stoer, dat de meeste mensen niet aan haar kunnen zien hoe het er werkelijk met haar voorstaat, hoe ze altijd weer in staat is om klaar te staan voor anderen, maar dat ze, zodra ze alleen is, eigenlijk alleen maar wil huilen, wil wegkruipen voor de eisen van de wereld, onzichtbaar wil worden, zodat niemand meer iets van haar vraagt en verlangt. De eenzaamheid, het gevoel nergens thuis te horen, de ervaring dat alles in het leven een chaos is… ze worden langzaam maar zeker ondraaglijk en ze wil ze niet langer alsmaar alles verdoven op de momenten waarop ze er niet meer op een andere manier mee kan omgaan.
“Ik weet eigenlijk niet wie ik ben en wat ik wil… ik heb werkelijk geen idee… Andere mensen hebben doelen, maar ik zou niet weten wat ik met het leven aan moet… En als je me vraagt wat me een goed gevoel geeft, waar ik van opknap als ik me echt rottig voel… dan kan ik ook dat bijna niet beantwoorden… Ik heb er in feite nog nooit op die manier naar gekeken en over nagedacht. Er was altijd zoveel onrust… ik was gewoon aan het overleven, maar ik wil dat niet meer. Ik realiseer me dat ik de pijn niet langer uit de weg kan gaan. Als ik wat wil met mijn leven, dan moet ik die pijn onder ogen zien en op de één of andere manier leren om er anders naar te kijken en anders mee om te gaan. Ik heb heel veel klaargestaan voor anderen en ik heb de indruk dat die mij echt zien als degene bij wie ze terecht kunnen met al hun moeilijke dingen om erover te praten, maar de laatste tijd is me dat ook gaan tegenstaan. Waarom moet het altijd over hen gaan…? En waarom pakken ze hun problemen niet aan en moet ik het aldoor weer aanhoren? Ik ben bekaf. Ik wil het niet meer. Het wordt tijd dat ik beter voor mezelf ga zorgen. Nou… en dat is waarom ik hier ben. Ik hoop dat jij me daarmee op weg kunt helpen…”
Uiteindelijk werken we samen vier uur. Ik heb de verwarming eerder op de dag al opgestookt, want de ervaring leert dat als er zoveel emoties vrijkomen, mensen rillerig worden. In de wintermaanden voelt het meestal koesterend als een ruimte behaaglijk warm is. Het fysiologische effect is een grotere kans op het stromen van oxytocine: poriën en bloedvaten staan wijder open. Dat bevordert vaak ook dat de emotionele en psychologische openheid, mede omdat het hele organisme van oxytocine tot rust komt. Er is thee, er is wat lekkers, er branden kaarsjes, er liggen voor de zekerheid zelfs twee gehaakte wollen dekens klaar en tot twee of drie keer toe ben ik geneigd er één om haar heen te wikkelen, als ze snikkend en met de handen voor de ogen in de hoek van de bank wegkruipt en in stilte reflecteert op wat er speelt en op de vraag wat ze in haar lichaam waarneemt tijdens het verhaal dat ze vertelt.
Ik nodig haar uit echt te voelen wat haar lijf haar te zeggen heeft, maar voor wie in geen tijden werkelijk met aandacht naar het eigen lichaam heeft geluisterd, is dat nog helemaal geen eenvoudige opdracht. We nemen de tijd; bij mij hoeft iemand niet na drie kwartier weg omdat de tijd ‘om’ is. Bij mij mogen cliënten uren blijven zitten, zodat we tijd hebben om dingen diep te onderzoeken en om intense emoties eindelijk eens naar de oppervlakte te laten komen zonder dat ze meteen te hoeven worden gedempt of afgeschermd, weggepoetst of opzij geschoven. Ze zegt het diverse keren: “Het voelt alsof er iets uit wil, alsof er iets op knappen staat…”
Dat is al een heel mooi inzicht, de gewaarwording dat zich vanuit het lichaam iets meldt dat gezien wil worden. Ik ben bij haar en ik zie het; ik hoor wat ze zegt en ze is verbaasd als ze mij haar eigen woorden aan haar hoort teruggeven. “Als je het zo zegt, dan klinkt het zo logisch… Ja, ik ben ook wel een sukkel, dat ik er al die tijd nog niks mee heb gedaan…” Dat is een uitspraak die geregeld ook in andere gedaantes even opduikt en die ik zowel aan het begin als aan het einde krachtig onder haar aandacht breng.
Ik vraag haar hoe ze zich zou voelen als ík dat tegen haar zou zeggen, dat ze een sukkel is omdat ze nog altijd bepaalde issues niet heeft aangepakt en opgelost. Ik vraag haar of ze zou blijven en of we in dat geval een fijn en veilig aanvoelend gesprek zouden hebben. Ze lacht: “Euh… nee. Bepaald niet!” We concluderen dat als ze niet meteen zou weglopen, ze in ieder geval niet zou terugkomen. We concluderen eveneens dat dit wél de manier is waarop ze zichzélf toespreekt. De relatie met haar ware Zelf wordt daardoor óók onaangenaam en onveilig. Daarom zeg ik zowel aan het begin als tussendoor als aan het einde dat het allergrootste geschenk dat ze zichzelf met deze en een eventuele vervolgsessie mag geven, is dat ze liever wordt voor zichzelf.
Ze heeft als kind veel liefde en veiligheid gemist en dat gegeven kan niet meer ongedaan worden gemaakt. Dat heeft invloed gehad op hoe zich haar persoonlijkheid en overtuigingen hebben ontwikkeld. Wat ze wél kan doen, is in lastige situaties of als het tegenzit, dat kleine meisje in zichzelf met zachte ogen aankijken en zich afvragen wat zij nu nodig zou hebben. Dat is wat ze zichzelf mag geven en wat ze ook van dierbare anderen in ontvangst mag nemen. Dat kan ze verstandelijk wel begrijpen, maar emotioneel is dat nog niet één-twee-drie een vanzelfsprekendheid. Het vergt immers ook dat ze kenbaar maakt wat er speelt. Het is logisch dat dat beangstigend kan voelen: je kunt decennialange patronen meestal niet van de ene op de andere dag veranderen, zeker niet als ze zo lang met onveiligheid gepaard gingen of als ze juist de enige manier waren om te overleven. Vandaag heeft ze echter een begin gemaakt en een belangrijke, moedige stap gezet. Ik beloof haar dat ik het verslag van onze ontmoeting zo snel mogelijk zal uitwerken. Met haar toestemming geef ik haar een knuffel voordat ze vertrekt. Ze ziet er wat minder bezwaard uit, maar het verdriet en de kwetsbaarheid zijn zichtbaar. Dat is mooi; ze heeft kunnen verzachten tijdens ons gesprek en heeft haar muur een beetje afgebroken. Ik hoop dat ze die zachtheid kan vasthouden, vooral ook naar zichzelf, en dat ze het laat weten als ik wat voor haar kan betekenen.