Wat weten we van onze voorouders? Wat weten we eigenlijk werkelijk van zelfs maar onze ouders? Weten we wat ze doormaakten tijdens de vroege fases van hun eigen leven? Welke emoties en innerlijke overtuigingen speelden de hoofdrol in hun ontmoeting? Wat zagen ze in elkaar dat het leidde tot ons ontstaan? Kunnen we ons ‘afstemmen’ op ze (‘attune’), zelfs als ze er niet meer zijn?
In veel gevallen weten we maar weinig. We hebben er wel een beeld bij, maar echt wéten doen we het niet. We baseren onze ideeën over onze ouders meestal op onze ervaringen met hen, op hoe ze met ons en anderen omgingen en op hoe ze hun leven organiseerden. En zelfs (of júist!) als we denken: “Ik ga dat anders doen, want deze aanpak lijkt me niet de beste” of “Ik ga dat anders doen, want ik ben woest vanwege alle pijn die hun aanpak me heeft bezorgd”… juist dán is de kans groot dat we patronen gaan herhalen. Bij alles wat we onderkennen of negeren en wegduwen vergeten we vaak dat de ervaringen van onze ouders en andere voorouders in onze cellen liggen opgeslagen en dat of we dat nu geloven of niet, we door die ervaringen worden beïnvloed. Dat zijn pittige, grote, soms moeilijk voorstelbare werkelijkheden die een zorgvuldige bespreking verdienen, opdat we meer inzicht krijgen in hoe dit werkt en hoe we ermee kunnen omgaan.
Precies dát is wat het boek ‘Attuned’ doet. Auteur Thomas Hübl is, behalve schrijver, ook spiritueel leraar en internationaal facilitator van events waar hij focust op intergenerationele traumaheling en dialoog rondom onderdrukking, kolonialisme en racisme. Hij put uit de tradities van de moderne wetenschap, filosofie, theologie en ‘indigenous’ wijsheid en rituelen. Dit is een boek dat voor een goed begrip al wel de nodige voorkennis vereist, want het is bij vlagen ingewikkeld leesvoer. Tegelijkertijd leest het bijna als poëzie en is de strekking van wat hij schrijft ontroerend, troostend en verrijkend.
Het basale uitgangspunt is dat alles en iedereen onderling verbonden is en dat beschadigende praktijken op de ene plek energetische effecten hebben op alle andere plekken en organismes in de wereld:
The nervous system connects us to a complete record, a vast inner library containing all of one’s experiences across a lifetime. In fact, the human nervous system connects us to one another. Through transparent communication practices, we will learn to employ this evolutionary tool for deeper relational intelligence (p. 25, cursivering auteur).
Dat is een veelomvattend idee. Dat idee brengt ook een veelomvattende verantwoordelijkheid met zich mee, want dan kun je de schade die je ginds creëert niet meer los zien van de situatie hier, de pijn in de ander niet los van de pijn in jezelf – en de heling van de wereld niet los van de heling die je bereid bent in jezelf in gang te zetten.
Each of us has a chance to take part in this vital work, to bring our share of light and healing coherence to a struggling world. (…) By upholding our sacred responsibility to integrate trauma, we, in effect, remove our shares from the collective trauma field, lessening the overall burden of suffering for others. This is not merely something some of us should do; it is work that all of us who are conscious and capable must do (p. 197, cursivering auteur).
Zoals in veel benaderingswijzen rondom heling is ook in het werk van Thomas een sterke nadruk te vinden op het belang van ‘embodiment’, bewustzijn omtrent je eigen ‘aan den lijve ondervonden’ verdriet en pijn en eenzaamheid. Je kunt de pijn niet weg ‘analyseren’; heling vergt ‘presence’ – het met je volle aandacht aanwezig zijn bij en het tot in alle vezels van je lijf laten doordringen van de pijn die in je eigen cellen en in de cellen van dierbaren, voorouders, bekenden en verre onbekenden ligt opgeslagen. Doe je dat niet, dan heeft dat gevolgen:
Simply choosing not to know, feel, or reckon with the truth of who we once were is a decision to keep the truth hidden in darkness. (…) [B]y refusing to awaken to the consequence of the ancestor’s choices, we both suffer and perpetuate them. (…) When we carry unacknowledged familial or historical traumas, our ancestors are not in peace. As a result, our living nervous systems – and, therefore, our minds and bodies – cannot maintain a healthy state of flow (p.170, 171).
Het gevolg daarvan is uiteindelijk ziekte en sociale malaise, zoals Thomas op diverse plekken in het boek beschrijft. Het is dus belangrijk om je bewust te zijn van je eigen ervaringen met verdriet en verlies, zodat je je met compassie kunt verplaatsen in wat de ander doormaakt. Dat wordt vaak ‘empathie’ genoemd, maar empathie is een spannend onderwerp en vergt persoonlijke ontwikkeling en bewustzijn. Een lang citaat:
How do I protect myself from taking on other people’s “stuff”? People everywhere seem to be looking for an answer to this puzzling question. In contemporary vernacular, the word empath is often seen as someone who struggles with what we might call “leaky emotional syndrome,” the problem of experiencing other people’s energies and confusing them with their own or simply feeling overwhelmed by others’ emotions. Some people may, in fact, have a higher degree of sensitivity, and they may suffer in this way. However, it’s usually not high sensitivity but a lack of groundedness and embodiment that causes the overwhelm – often rooted in attachment injuries. Healing the root trauma creates a more stable sense of embodiment, which allows a person to experience their high sensitivity as a gift rather than a curse. We might think of it like a tree with a very large crown of branches; it needs equally strong roots to stand (p. 91, cursivering auteur).
Het boek is een indrukwekkende combinatie van kennis over fysieke en geestelijke en spirituele processen. Thomas laat daarmee op holistische wijze zien hoe al deze aspecten van het menselijk bestaan samenhangen. Hij ziet in deze context drie fundamentele mensenrechten, namelijk ‘the right of being, the right of becoming (the unfolding of potential), and the right of belonging (the right to build healthy relational bonds and to experience oneself as part of a community)’ (p. 19). Zonder respect voor deze ‘fundamental expressions of the soul’ (p. 19), zullen onderlinge banden en maatschappelijke systemen, waaronder gezinnen en regeringen, in elkaar storten, aldus Thomas.
Wanneer we de vaardigheid ontwikkelen die hoort bij ‘relationele intelligentie’, ontstaat er een interpersoonlijke dynamiek die groei stimuleert:
To heal the past and create greater coherence in the present – and, therefore, more availability to the future – three steps are essential: reflection, digestion, and integration. (…) When this process is allowed to happen, especially in the context of a supportive environment, we often experience positive changes or posttraumatic growth (p. 125,126, cursivering auteur).
Het voelt soms als een onmogelijke taak, bij alles wat zich in de wereld afspeelt, om het gevoel vast te houden dat je een verschil kunt maken, maar Thomas heeft een positieve visie daarop:
Only a small number of us – a critical mass, if you will – is required to engage before a new level of collective coherence becomes established in sympathetic resonance, ringing like a tuning fork across the field, inviting the entire world to join (p. 190).
“Maar de problematiek is veel te groot!”, roep je misschien, “en het gáát ook helemaal niet om mij, want het gaat om de planeet, om de ecologische problemen en de klimaatverandering. Díe kwesties moeten worden opgelost!” Ook daar is aandacht voor:
Gus Speth, the American environmental lawyer and former US senior advisor on climate change, has said, “I used to think that top environmental problems were biodiversity loss, ecosystem collapse, and climate change. I thought that thirty years of good science could address these problems, I was wrong. The top environmental problems are selfishness, greed, and apathy, and to deal with these we need a cultural and spiritual transformation” Speth is right, of course, but it’s important to note that the selfishness, greed, and apathy he mentions are, in truth, only symptoms of the larger problem, which is our unaddressed collective shadow and unhealed collective trauma. It is our willingness to awaken to, experience, and transform these root causes that create the cultural and spiritual transformation Speth prescribes (p. 189, cursivering auteur).
Dit is een boek waarbij één keer lezen niet voldoende is; dit is een schatkist waarnaar je met regelmaat mag terugkeren om dat wat er wordt gezegd, nog grondiger tot je te laten doordringen en de wijsheid ervan nog dieper te integreren. Ik heb heel veel dingen onderstreept en veel opmerkingen en emoji’s in de marges getekend, zodat ik de waardevolle passages gemakkelijk kan terugvinden. Het was prachtig om samen met collega’s via de ‘book club’ van mijn Compassionate Inquiry-community de hoofdstukken door te nemen en met elkaar te delen wat de tekst opriep. Ik kan een dergelijke bespreking van ‘Attuned’ van harte aanbevelen, evenals het vele andere werk van Thomas Hübl dat op het web gemakkelijk te vinden is. Jaarlijks host hij bovendien de online ‘Collective Trauma Summit’ – eveneens een bron van waardevolle inzichten.