Vandaag is het Internationale Vrouwendag! Dit jaar is het internationale thema ‘Embrace Equity’ en het Nederlandse thema is ‘Onbeperkt leefbaar’ – een oproep om met elkaar te zorgen dat we ons zoveel mogelijk zonder sociale, culturele, financiële en emotionele beperkingen door onze levende wereld, door onze leefwereld kunnen bewegen. Belangrijk daarvoor is veerkracht. Veerkracht wordt wel omschreven als het vermogen om flexibel met de uitdagingen van het leven om te gaan, onder andere door werkelijk al je emoties welkom te heten. Om dat te bereiken en de veerkracht te voeden, is het behulpzaam als vrouwelijke energie de overhand heeft, zowel in vrouwen als in mannen.
De eerste 1000 dagen van een mensenleven hebben een grote impact op de rest van het bestaan. Daarover bestaat inmiddels geen twijfel meer; dit is op allerlei manieren aangetoond en zowel proefondervindelijk als wetenschappelijk onderbouwd. De eerste 1000 dagen, vanaf de conceptie tot aan ongeveer de tweede verjaardag, zijn dus essentieel. Wat er tijdens de zwangerschap en rondom de geboorte gebeurt, doet ertoe. In die fase wordt het fundament gelegd voor het leven dat volgt. Wanneer er in die vroege jaren veel stress is, wordt het voor een kind meestal moeilijker om soepel met dingen om te gaan en op alle fronten gezond te blijven. Ook wanneer sociale en gezondheidsproblemen pas later in het leven opduiken, blijken ze bij zorgvuldige bestudering vaak hun wortels in die kindertijd te hebben. Met die kennis op zak ligt de conclusie voor de hand dat we er met z’n allen goed aan doen om die periode te koesteren, zodat het leven na de geboorte onbeperkt leefbaar is en dat ook kan blijven. En dan wordt het spannend… nemen we die uitdaging aan? Hoe kunnen we in praktische zin gelijkwaardigheid omarmen? Ik heb wel wat ideeën. Laten we de veerkracht voeden! Laten we goed voor onze zwangeren zorgen, de belangen van kinderen zien als gelijkwaardig aan die van volwassenen, en laten we kwetsbaarheid een meer prominente plaats geven in onze samenleving.
In het kader van kwetsbaarheid dacht ik vanochtend aan een prachtige vrouw die daarover mooie dingen heeft gezegd, namelijk Brené Brown. Eén van haar beroemdste uitspraken is: “Kwetsbaarheid is niet winnen of verliezen. Kwetsbaarheid is de moed hebben om te komen opdagen en je te laten zien wanneer je geen controle hebt over de uitkomst. Kwetsbaarheid is geen zwakte; het is de hoogste maatstaf van moed.”
Kwetsbaarheid als moed – kiezen om je niet tot de tanden toe te bewapenen, maar voor de mogelijkheid je te laten verwonden en open te zijn voor je eigen gevoelens en die van de ander, ook als dat pijn doet. Dat kan heel eng voelen. In een samenleving waarin individualisme bijna een ideologie is, is samenredzaamheid een lastig concept. Durven we gewoon te erkennen dat we elkaar nodig hebben, dat het moeilijk is om je niet met dierbare anderen verbonden te voelen? Dat is heel normaal, namelijk, want mensen zijn ‘wired for connection’: hun hele neurofysiologische systeem is ingesteld op betekenisvolle verbinding met anderen. Als die verbinding ontbreekt, soms al heel vroeg in het leven, geeft dit gevoelens van diepe pijn en eenzaamheid. Daardoor kan de overtuiging ontstaan dat je ‘niet goed genoeg’ bent, dat je het niet waard bent bemind te worden, dat je er niet bij hoort en het in je eentje moet zien te redden. En dan… wat als dat je dreigt te overweldigen…?
Een aantal jaren geleden zag ik de film ‘The House I Live In’, waarin verslavingsexpert Gabor Maté zegt: “Als mensen pijn hebben, willen ze die pijn verzachten. De vraag is dus niet ‘vanwaar de verslaving?’, maar ‘vanwaar de pijn?’ ” Ik was perplex. Dat ziekte meestal een uiting is van een (vooral ook emotioneel) verstoord evenwicht – met die overtuiging leefde ik al een kwart eeuw. De laag die Gabor Maté er met deze uitspraak aan toevoegde, voelde als een onvermijdelijke paradigmaverschuiving. Ik had het gevoel dat ik een soort sleutel had gekregen die alles ontsloot. Dit leek me de kern, een visie die overal in de samenleving dringend navolging verdient.
Dat is de gedachte van waaruit ACE Aware NL is ontstaan: bewustzijn creëren rondom ACE’s, ongunstige ervaringen in de kindertijd, en onderkennen dat veel gedrag en gewoontes die als ‘lastig’ of ‘ongezond’ worden gelabeld, in feite overlevingsstrategieën zijn en zelfmedicatie voor de pijn van eenzaamheid en uitsluiting. Samen met Victor Bodiut ben ik daarom ACE Aware NL gestart. En over moed en kwetsbaarheid gesproken: zonder hem had ik het niet aangedurfd. Samen hebben we een prachtig fundament gelegd, waarop we nu verder bouwen. Daarin heeft de zogenaamd ‘vrouwelijke’ energie een vooraanstaande plaats: zachte ontvankelijkheid, intuïtie, ruimte voor ‘zijn’ in plaats van ‘doen’, aandacht voor het emotionele leven, van binnen naar buiten, als inspiratie voor de meer mannelijke energie.
Overal in de natuur vindt groei altijd plaats vanuit de zachte plekken. Bij baby’s en jonge kinderen is dat heel duidelijk. Voor gezonde groei is het dus belangrijk te zorgen dat die zachtheid wordt beschermd en er geen (fysieke en emotionele) verharding ontstaat. Liefde, nabijheid, compassievolle aandacht… dat zijn de dingen waarop het jonge kind gedijt en daarmee kun je de veerkracht van het kind voeden. Hoe kun je dat vormgeven? En wat zijn de gevolgen van het ontbreken van zulke zorg?
Om daarover uitgebreid met ervaringsdeskundigen en professionals in gesprek te gaan, heeft ACE Aware NL voortaan ook een podcast, getiteld ‘Voed de Veerkracht!’ Samen met Petra Bouma, die sinds een tijd de prachtige visuals voor de blogs maakt en die ook het artwork voor de podcast in elkaar heeft gezet, heb ik daarvoor de infrastructuur nu neergezet en de eerste vier afleveringen zijn online! Je kunt luisteren naar Nikk Conneman, Eefke Postma, Marie-liz de Jongh en Hilde Bolt. In de komende tijd zullen er weer heel wat interviews plaatsvinden en gaan we nog veel meer mooie mensen ontmoeten. Zij zullen vertellen over hun werk, maar ook over hun eigen ervaringen, waarin als gevolg van verdriet dikwijls veel ontroerende wijsheid besloten ligt.
Rondom het onderwerp ‘trauma’ heerst helaas nog veel schaamte en oordeel. Die zijn niet behulpzaam, want ze leiden ertoe dat veel mensen een barrière ervaren om hun verhaal te vertellen. Men blijft alles onderdrukken, uiteindelijk vaak met ziekte tot gevolg. Openheid geven over de pijn en rouw van je levensverhaal… dat vraagt veel moed. Er schuilt vaak zo enorm veel wijsheid in wat mensen te vertellen hebben over wat moeilijk voor ze was en hoe ze die moeilijkheden hebben overwonnen. Daar heb ik echt diep respect voor, want ik weet ook zelf hoe ingewikkeld het kan zijn om de eenzaamheid van vroeger niet volledig je leven van nu te laten beïnvloeden.
De tune van de podcast heeft als titel ‘Here Forever’. In de voorbereiding leek dit fragment zichzelf aan mij te presenteren. Here forever – voor altijd hier. Te weten dat er mensen zijn op wie je altijd mag rekenen en zelf voor anderen wellicht zo iemand te zijn… dát is wat een diep gevoel van veiligheid creëert, het gevoel dat je welkom bent met alles wat bij jou hoort, gewoon helemaal zoals je bent. Voor veel mensen blijkt dat hoop en vertrouwen en veerkracht te voeden. De Voed de veerkracht-podcast is daarom ook een krachtig pleidooi om met elkaar alert te zijn op wat de jongsten van onze samenleving nodig hebben om blij en gelukkig op te groeien, onderweg naar een onbeperkt leefbare toekomst. We hopen dat jullie met ons meegenieten van de bijzondere verhalen en inzichten en wie weet ontvangen we je te zijner tijd als gast!