De zon schijnt als ik aankom op Amsterdam-Centraal. Ik klap mijn vouwfiets open en rijd over het drukke stationsplein aan de centrumkant richting de Prins Hendrikkade. Vlak na de Odebrug sla ik rechtsaf richting het grachtenpand van mijn interviewee van vandaag. Met mijn nu weer opgevouwen fiets beklim ik de acht treden van de trap naar de voordeur. Vanachter het smeedijzeren hek rondom het bordesje bovenaan kun je uitkijken over de afgemeerde schepen in de gracht en de panden aan de overkant van het water. Ik bel aan bij de linker van twee identieke, gespiegelde deuren met fraai houtsnijwerk, die op een derde van onderaf allebei een messing brievenbus hebben. De bovenste twee derde bestaat uit een ondoorzichtig reliëfglazen raam dat is versierd met een gietijzeren kunstwerk met bloemen en ronde krullen. Links naast de deur aan de muur, die is betegeld met witte, geglazuurde tegels met bloemen in twee tinten blauw, hangt een klein vitrine-altaartje met gebedskaarsen en een Mariabeeld. Nadat ik heb aangebeld, hoor ik stevige voetstappen op de vloer in de hal en dan opent de voordeur met een zwaai en staat er een breed lachende Beatrijs Smulders voor me. Ze verwelkomt me hartelijk en nadat ik mijn fiets in een hoekje heb gezet, lopen we over de witmarmeren vloer door de lange gang naar achteren, naar de woonkeuken waar we eerder al eens met elkaar in gesprek waren. We praten even bij, terwijl Beatrijs thee zet en dan gaan we van start.
Ik wil graag van haar horen hoe ze in dit vak is terechtgekomen. Dat is momenteel een veelbesproken en veelgelezen verhaal, want het eerste deel van de autobiografische trilogie waaraan ze schrijft, is recent uitgekomen en is getiteld ‘Bloed’. Ze beschrijft daarin uitgebreid haar fascinatie voor het vak. “Het kostte een tijdje voordat ik in de gaten had dat dit mijn bestemming was en eigenlijk ben ik er via de seksualiteit in beland. Als meisje stond ik al heel vrolijk in dat onderwerp; dat idee van een positief gevoel over seksuele energie droeg ik altijd bij me. Jaren later, toen ik eenmaal verloskundige was, realiseerde ik me dat ik een kind eigenlijk zie als het gematerialiseerde resultaat van seksuele energie. Je bedrijft samen de liefde, dat leidt tot een bevruchting en in wezen is dat een via seks gematerialiseerde vorm van liefde – het kostbaarste wat je kunt hebben, de verbinding tussen twee mensen die elkaar liefhebben en waaruit een goudklompje voortkomt. Ik heb soms een discussie in mijn hoofd met Rutger Bregman, die in zijn boek zegt dat de meeste mensen deugen, maar ik zeg dat álle mensen deugen bij hun geboorte. Daarna wordt er helaas veel beschadigd en raken veel mensen getraumatiseerd. Op dit moment zie ik in de maatschappij namelijk nog veel onderdrukking en te veel machtswellust. Dat zijn de thema’s waarmee ik in mijn vak mijn hele leven bezig ben geweest.
Wat ik zie, is onder andere dat we in de westerse gezondheidszorg de baring steeds vaker medicaliseren. Daardoor wordt bevallen voor veel vrouwen een ontkrachtende ervaring. Dat is zeer spijtig, want als je vrouwen tijdens de bevalling op een goede manier begeleidt, dan is een bevalling juist een bekrachtigende gebeurtenis, iets waardoor je een positieve energie ervaart. Dan werken de zwangerschap en de bevalling liefde-ontketenend, zeker ook als dat kind uit je komt. Dat werkt je leven lang door, zowel naar jezelf als naar je kind. De hormonen tijdens een baring zonder medicatie helpen daarbij: oxytocine, prolactine, endorfines… ze helpen bij het ontstaan van liefdesgevoelens en de ‘love gaze’, de eerste blik die moeder en kind uitwisselen als ze allebei helemaal bedwelmd zijn door die mooie mix van hormonen. De borstvoedingsrelatie is een voortzetting hiervan. De hersenen en het lichaam van een baby die borstvoeding krijgt, worden nog maanden na de geboorte gemarineerd in oxytocine en endorfine, de hormonen van geluk, verbinding en empathie. Ik ben ervan overtuigd dat borstvoeding de toekomstige gevoelens van empathie in een kind bevordert. Een kind dat geruime tijd aan de borst mag zijn, krijgt daarmee een geschenk voor het leven. Zo’n kind krijgt namelijk de kans om in de non-verbale fase van het leven het lichaamsbewustzijn optimaal te ontwikkelen. Dat helpt om rechtstreeks te genieten van wat er is, zonder de tussenkomst van de dwang van woorden en gedachten. Daar kan geen mindfullnesstraining tegenop, tegen zo’n start!”
Ik vraag haar hoe ze kijkt naar die goede start, wat voor periode ze daaraan koppelt.
“Dat eerste jaar is cruciaal. Dat we het als samenleving vrouwen en kinderen nog steeds aandoen om die kleintjes na drie maanden naar een crèche te brengen… dat beschouw ik als een grote dwaling. Het is belangrijk om in de eerste 1000 dagen van je kind te investeren. Dat houdt in dat beide partners minder zouden moeten kunnen werken, niet alleen moeders, maar ook hun partners, zodat partners de moeders kunnen ondersteunen in de zorg voor de baby. Dat is belangrijk voor de hechting en voor de ontwikkeling van het brein, dat in de eerste jaren zo ongelooflijk snel groeit. De hele zwangerschap was het kind in de buik en is er een fijngevoelige hormonale afstemming ontstaan, die zich tijdens de bevalling en daarna via de borstvoedingsrelatie voortzet. Die rol kan niemand overnemen; die borst kan niemand vervangen. Mensenkinderen worden evolutionair gezien allemaal prematuur geboren; een baby is als het ware nog een larf, die net als bij de grote apen gewoon nog minimaal negen maanden tegen de borst geplakt zou moeten zijn. Onze intellectuele, rationele, feministische frames zeggen: ‘Nee, hoor! Na drie maanden kan het kind best naar de opvang!’ Ik ervaar dat als de hedendaagse vervreemding, waartoe vrouwen door de wet worden gedwongen. Ik ben blij te zien dat er in Nederland naast de moeders ook heel veel vaders zijn die parttime gaan werken als hun kinderen klein zijn. Dat is mooi en het thuiswerken tijdens de coronacrisis heeft zichtbaar gemaakt dat daar veel meer mogelijk is dan we dachten.”
Beatrijs steekt een lofdicht af op vrouwen als Hedy d’Ancona en Sigrid Kaag die, toen hun kinderen eenmaal groter waren, zich alsnog volop in de politiek stortten en prachtige carrières opbouwden. Ze vindt dat vrouwen het lef mogen hebben om samen met hun partner hun carrière te plannen en te zorgen dat beiden daarin tijd inruimen voor de zorg voor de kinderen. Ze realiseert zich dat niet iedereen er op die manier naar kijkt, maar “borstvoeding is cruciaal voor het menselijk fundament, niet alleen voor de voeding, de antistoffen en de hechting, maar vooral ook voor een gezonde ontwikkeling van de hersenen en een gezond stresscopingsysteem. Dat was lange tijd een uitspraak die je veel kritiek kon opleveren, maar inmiddels heeft de wetenschap duidelijk laten zien hoe belangrijk die stressregulatie in de vroege jaren is, dus ik wil dat punt tóch graag maken!” Ze lacht hardop en slaat vastberaden met de vuist op tafel.
We spreken over wat Beatrijs ziet als de essentie van haar werk als vroedvrouw.
“Nou, ik zie twee dingen… ik vind het belangrijk om de autonomie van vrouwen te ondersteunen en bevorderen, zodat baren een seksuele, bevrijdende en bekrachtigende ervaring is. Daarnaast zie ik een baring die zo verloopt, ook als een manier om oude pijn te helen, om heel te worden, als vrouw en als moeder. Moeder worden is een belangrijk proces in een vrouwenleven en wanneer je dat op een bekrachtigende manier kunt doen, dan is dat liefde-ontketenend en een versterkende factor in de harmonie met jezelf. En dát helpt weer bij de hechting met het kind en met de harmonie tussen jou en je kind. Daarmee voed je de non-verbale vertrouwensband. Je wordt verliefd op je kind en die verliefdheid, die ontketening van de liefde, die vormt de basis, wat er daarna ook nog allemaal voor vreselijks kan gebeuren. Als een kind de eerste paar jaren in veiligheid de wereld mag ontdekken en van de ouders kan leren hoe je op een goede manier kunt omgaan met stress en emoties, dan leg je een woordeloos, non-verbaal fysiek fundament. Dat zit dan in je lichaam; daar kun je bij stress altijd op terugvallen, dat straal je uit. Dat zit in de bedrading van je hersenen en dat ondersteunt een stevig stresscopingsysteem.”
Volgende week spreken we door over de rol van borstvoeding en oxytocine, over het belang van een goed fundament voor het te boven komen van traumatische ervaringen, en over het belang van veiligheid.