Vandaag bespreken we een boek met je, een boek met een kinderverhaal dat bij aandachtige lezing veel meer blijkt te zijn dan zomaar een kinderverhaal.
‘The Little Iceberg’, ‘De kleine ijsberg’, is het eerste kinderboek van connected baby, met zorg geschreven door Nicky Murray en verbluffend geïllustreerd door Sylvia Lynch. Meteen na publicatie is het boek een onverwacht groot succes geworden in het Verenigd Koninkrijk en in andere Engelssprekende landen en het mag zich verheugen in interesse van zowel ouders als professionals en scholen.
Nicky is sinds jaar en dag leerkracht en schooldirecteur in Schotland. Tijdens de jaren dat hij voor de klas stond, was hij geraakt door de hoeveelheid stress en angst die veel kinderen met zich meedragen en die door volwassenen vaak over het hoofd wordt gezien. Hij besloot dit verhaal te schrijven, een verhaal dat één van de manieren zou kunnen zijn waarop kinderen kunnen worden geholpen bij het herstellen van de verbroken verbinding die ze ervaren als gevolg van meerdere vormen van emotioneel trauma. Sylvia is al haar hele leven kunstenares en ze won de wedstrijd die was uitgeschreven om een illustrator voor het boek te vinden. Wij zijn helemaal weg van de visuele wereld die ze heeft gecreëerd en waardoor het verhaal zo levendig gestalte kan krijgen in de verbeelding van de lezer.
‘The Little Iceberg’ is een krachtig en creatief verhaal over een ijsberg en een kleine vogel, midden op de oceaan in de noordpoolcirkel.
- De drijvende ijsberg is een metafoor voor een bang en eenzaam kind dat is losgeraakt van de (sociale) wereld waar het bij hoort, dat een beschermende laag van dik ijs om zich heen bouwt om te kunnen omgaan met de koude, vijandige omgeving, en dat, diep onder het zichtbare oppervlak, de zichtbare buitenkant, een grote last met zich meedraagt. Niemand besteedt aandacht aan de ijsberg, want het is er slechts één van vele en bovendien is iedereen bang om met de scherpe kantjes en dikke laag ijzige kou in aanraking te komen, terwijl dat het laatste is wat de ijsberg wil, dat iedereen zoveel afstand bewaart.
- De vogel is een sneeuwgors, karakteristiek voor de noordelijke poolcirkel, die onvermoeibaar op de ijsrichels zit, zichzelf diep in de sneeuw ingraaft om warm te blijven, en communiceert met prachtige melodieën. De vogel symboliseert degene die een helpende hand uitsteekt, die niet bang is om afgewezen te worden, die de moed vindt om dag aan dag intens mededogen te hebben, die de ijsberg uiteindelijk laat zien dat de wereld niet zo’n eenzame plek is als ze soms lijkt, dat verbinding met anderen helpt om de eigen lasten te dragen, dat het mogelijk is om je open te stellen en te genezen van de pijn die je hebt opgelopen, dat vrijheid en geluk óók deel van onze wereld zijn. We leren de naam van de vogel niet kennen, want het doet er niet toe wie ze is; het kan iedereen zijn – oprechte vriendelijkheid is niet gebonden aan leeftijd of persoon.
- De noordelijke poolcirkel plaatst het verhaal in een natuurlijke omgeving van een ver en onbekend ijzig land, van een eindeloze, diepe en koude oceaan, van storm en onbarmhartige wind, en allemaal staan ze symbool voor de wrede, vijandige wereld waar kinderen dagelijks mee te maken hebben als ze veel trauma ervaren en zich terugtrekken en afgesneden voelen van hun sociale leefwereld.
Een belangrijk aspect van het boek is de handleiding die erbij hoort, geschreven door de auteur, Nicky Murray, en onze zeer gewaardeerde collega dr. Suzanne Zeedyk, getiteld ‘Making sense of trauma’, trauma leren begrijpen. Behalve dat deze handleiding de setting van het verhaal uitlegt, neemt ze de lezer bij de hand voor een dieper inzicht in de thema’s in het verhaal: hoe kunnen we het beste de signalen herkennen die kinderen afgeven, hoe kunnen we een helpende hand uitsteken, hoe kunnen we ze ondersteunen bij het omgaan met stress, verlies en eenzaamheid, en hoe kunnen we dit verhaal gebruiken als een verhaal over genezing? Alle thema’s die in het verhaal besloten liggen (zoals eenzaamheid, het ‘scannen’ van de horizon, zintuiglijke ervaringen, emotionele stormen, ademhalen, vertrouwen en hoop), worden in de handleiding zorgvuldig uitgewerkt en volwassenen krijgen suggesties aangereikt voor de kleine acties die ze kunnen inzetten om kinderen te helpen bij het omgaan met trauma.
De oproep in ‘The Little Iceberg’ om te leren zorgvuldiger naar onze jongsten te luisteren is onderdeel van de problematische context die wij als ‘adult supremacy’ aanduiden, een machtspositie waarin volwassen belangen bewust of onbewust het welzijn van het kind overtroeven. Als volwassenen nemen we bij voortduring besluiten voor onze kinderen. Vaak is dit natuurlijk onvermijdelijk in de fase waarin we ze grootbrengen en hun ontwikkeling begeleiden. Zou het echter kunnen zijn dat we onze machtspositie soms onbedoeld misbruiken? Zou het kunnen zijn dat we het vaak echt heel moeilijk vinden om goed te observeren en aandachtig te luisteren naar wat onze kinderen ons proberen te vertellen? Zou het kunnen zijn dat ze op veel jongere leeftijd in staat zijn goed hun eigen behoeften te kennen en zichzelf te begrijpen dan we als samenleving vaak denken? Zou het kunnen zijn dat we ze geregeld niet serieus nemen wanneer we dat wél zouden moeten doen en ze onderschatten wanneer we dat níet zouden moeten doen? Resultaten uit wetenschappelijk onderzoek wijzen in de richting van een complex proces van wederzijdse afhankelijkheid tussen het kind en de volwassene, waarbij het kind weet en in staat is te luisteren naar de volwassene en dat ook uitgebreid doet, terwijl wij als volwassenen vaak nog midden in het leerproces verkeren van hoe naar het kind te luisteren.
Door onze kinderen serieuzer te nemen wanneer ze proberen ons iets te vertellen of wanneer we het gevoel hebben dat ze iets voor ons verbergen, valt er voor ons allemaal veel te winnen. Door manieren te vinden waarop we onze kinderen op empathische wijze de hand kunnen reiken en door te proberen zicht te krijgen op wat er zich in hun leven afspeelt, kunnen we onze liefde tonen en ze een gevoel van veiligheid en geborgenheid geven, van waardering en verbondenheid. Door met zachtheid hun verdriet bespreekbaar te maken, erkennen we hoe indrukwekkend de ervaring van verlies vaak is. Dit ontroerende verhaal onderstreept nogmaals wat de waarde is van rustig aanwezig zijn en actief luisteren, van weten waar je op kunt letten en hoe je daarop kunt reageren. Het is van grote waarde als we voor het emotionele leven van onze kinderen oprechte interesse kunnen tonen en begrip zonder oordeel. Onze compassie en vriendelijkheid zijn enorm behulpzaam om onze kinderen zich ervan bewust te laten worden hoe waardevol ze zijn als mens en om hun zelfvertrouwen te ondersteunen. Dit verhaal plaveit de weg voor hoe we precies dát kunnen doen.
Samenvattend kunnen we stellen dat dit boek de samenleving helpt om te ingewikkelde emoties te begrijpen en daar adequaat op te reageren, dat het kinderen leert om hun eigen gevoelens te begrijpen en anderen om ondersteuning te vragen, dat het volwassenen helpt om gedragsuitingen te herkennen die wijzen op emotionele onrust en trauma in kinderen, of dat nu in de rol van ouder of docent is, en dat het een weg wijst naar het herstellen van de persoonlijke verbindingen via compassie en vriendelijkheid. We zijn van mening dat dit een boek is waar iedereen wat aan heeft, ieder kind, iedere ouder, iedere leerkracht, iedere professional in het veld. Dat is de reden dat we ons ten doel hebben gesteld het boek te vertalen en in Nederland uit te geven, het te beschikbaar te stellen voor scholen, kinderopvangcentra, huisartsenpraktijken en alle andere relevante omgevingen. We zullen je op de hoogte houden van hoe het daarmee staat.
Hier is de link naar meer informatie over en bestelmogelijkheden voor ‘The Little Iceberg’:
Onderstaand vind je twee reacties op het boek:
“Wat een prachtig boek! De illustraties zijn zoo mooi. Een schitterende manier om kinderen door een traumatische ervaring heen te helpen, in het bijzonder ook verlies, ze te helpen begrijpen dat mensen die om hen geven er voor hen zijn om ze daarbij te ondersteunen en hoe ze dit kunnen doen. Het helpt ze om zich open te stellen en hulp te ontvangen. Prachtig geschreven en ontworpen.”
“Dankjewel voor dit boek! Het sprak me heel erg aan, mij als mens die een dierbare naaste heeft verloren zonder een afscheid, en ook als zorgprofessional en boekenliefhebber. Ik denk dat het een heel waardevol instrument zal zijn bij het ondersteunen van gezinnen en de kinderen aan wie ik onderwijs geef. Zonder meer prachtig.”